Waar ligt de grens aan je kinderwens?

Je wilt dolgraag een kind. Maar hoe ver kun én wil je gaan in het realiseren van je kinderwens? Het vaststellen van je eigen grenzen blijkt moeilijk. En veranderlijk: ‘Ik heb mijn grens zo vaak verlegd.’

Tekst: Cindy Cloin / Illustratie: Bridget Bensdorp

‘Er zijn geen zaadcellen gevonden, er zijn geen zaadleiders. Dat betekent dat we niets voor jullie kunnen doen.’ Die boodschap kregen Yvette (36) en Martin (44) tot hun grote schrik zes jaar geleden van hun uroloog. Yvette: ‘We probeerden al een jaar zwanger te raken, dus gingen we toch maar eens naar de huisarts. Al na het eerste onderzoek in het ziekenhuis kregen we deze uitslag te horen. Zo heftig! We zouden nooit samen kinderen kunnen krijgen, dachten we. Bij een volgende afspraak bleek het toch iets genuanceerder. In Nederland was er in die tijd weliswaar geen mogelijkheid, maar in het buitenland werden experimentele behandelingen gedaan. Dus daar moesten we maar eens over nadenken.’

Niet toe aan IVF
Ook Jacqueline (40) en Richard (45) wilden heel graag kinderen. Zij kwamen tien jaar geleden bij de huisarts terecht. Jacqueline: ‘Ik heb ernstige endometriose, bleek na onderzoek. Daardoor zijn mijn eileiders niet doorgankelijk. Volgens de gynaecoloog was onze kans op een natuurlijke zwangerschap misschien één procent. Hij raadde ons meteen IVF aan. Maar daar waren wij eigenlijk nog lang niet aan toe.’

Tot welke grens?
Didi Braat, hoogleraar voortplantingsgeneeskunde bij het Radboudumc in Nijmegen, heeft vrijwel dagelijks mensen in haar spreekkamer die na een korte of lange voorgeschiedenis voor de keuze staan hoe ver ze gaan om hun droom waar te maken. ‘Ik vind het een ontzettend belangrijk aspect om te bespreken: jullie willen heel graag een kind, maar tot welke grens? Het is heel goed om daar vanaf het begin al bij stil te staan.’

Niet gedacht
Danielle (42) en Jan (48) weten hoe moeilijk het is om een grens te stellen. ‘Ik heb al mijn hele leven een kinderwens. Ik zou zeker voor mijn dertigste moeder worden. Maar mijn leven liep anders. Ik kwam mijn vriend ‘pas’ tegen toen ik 38 jaar was. Hij wilde niet direct kinderen, maar vlak voordat ik 40 werd, zijn we ervoor gegaan. Ik wist wel dat je vruchtbaarheid vermindert als je ouder wordt, maar daar wilde ik niet aan denken. Ik had ook niet gedacht dat ik voor IVF zou kiezen. En ik had zeker niet gedacht dat ik naar het buitenland zou gaan omdat de ziekenhuizen daar verder gaan met medicijnen en experimentele behandelingen. Maar ik heb het allemaal gedaan.’

Toch stoppen
Volgens Freya – de vereniging voor mensen met vruchtbaarheidsproblemen – zijn er drie belangrijke redenen waarom mensen die een kinderwens hebben vroeg of laat soms tóch besluiten om te stoppen met vruchtbaarheidsbehandelingen. Marjolein Grömminger van Freya: ‘De eerste is een medische reden: de arts geeft aan dat de kans op succes dusdanig klein is dat hij of zij adviseert om te stoppen met behandelen. Dit is vaak een optelsom van meerdere factoren, bijvoorbeeld slechte eicelrijping in combinatie met de leeftijd van de vrouw.’

IVF te duur of te zwaar
Een andere belangrijke reden om te stoppen is geld: er worden drie IVF-behandelingen vergoed door de verzekering en voor veel mensen is het niet mogelijk om een vierde of volgende behandeling zelf te betalen. Een IVF-behandeling kost (afhankelijk van de hoeveelheid medicijnen die iemand nodig heeft om eicellen te laten groeien) algauw 3500 euro. De derde reden is emotionele draagkracht. Grömminger: ‘Op een gegeven moment trek je het niet meer. De kinderwens, de hoop en de teleurstelling zijn zo overheersend dat je dat niet meer aankunt. Soms kunnen ook lichamelijke problemen of relatieproblemen een reden zijn om te stoppen met de behandelingen.’

Verkeerde keuze?
Jacqueline en Richard kozen ervoor om niet aan de benodigde IVF te beginnen. ‘Ik kreeg hormooninjecties om de endometriose te behandelen en daar reageerde ik zo enorm heftig op dat we besloten geen traject in te gaan waarin ik nog veel meer hormonen zou krijgen. Hoe graag we ook een kindje wilden. We waren het daar samen over eens en we zijn er nooit meer op teruggekomen,’ vertelt Jacqueline. ‘Ik was wel enorm op zoek naar bevestiging: maken we een verkeerde keuze? Want je wordt erop aangesproken. Als je geen behandelingen ondergaat, wil je blijkbaar niet graag genoeg een kind. En dat is zo onwaar. Wij hebben gekozen voor niet behandelen, dat is iets anders dan dat we ervoor gekozen hebben om kinderloos te blijven. Want dat blijft heel erg pijnlijk.’

Alles aangrijpen
Yvette en Martin besloten na lang nadenken om naar Gent in België te gaan voor een operatie. Het ging om de TESE-ingreep, waarbij via een operatie bij de man wordt gekeken of er levende zaadcellen in de zaadbal aanwezig zijn. Yvette: ‘Onze wens was zo groot, we wilden alles aangrijpen. Ook als dat betekende dat we daarvoor naar het buitenland moesten.’ Als de operatie succesvol was en dus levende zaadcellen zou opleveren, was er ICSI mogelijk. ‘Het blijft dubbel. Het liefst wil je toch naar je eigen ziekenhuis in de buurt. En wat zijn de eventuele risico’s van de behandeling? In Nederland was de behandeling toen nog niet toegestaan (inmiddels wel) omdat de gezondheidsrisico’s nog niet goed onderzocht waren. Maar je wilt zo graag,’ legt Yvette uit. Hun keuze om naar België te gaan, pakte goed uit. ‘Bij de operatie in Gent werden inderdaad levende zaadcellen gevonden. Daarna gingen we voor ICSI en hadden we tien bevruchte eicellen. De eerste keer raakte ik meteen zwanger, ongelooflijk. Zes jaar geleden is onze dochter geboren en drie jaar geleden onze zoon. We hebben heel veel geluk gehad.’

Het is echt klaar
Daniëlle en Jan namen onlangs hun besluit: zij stoppen met alle behandelingen. Na drie keer IVF en een sterk teruglopende eicelvoorraad, is de kans op succes volgens de artsen heel erg klein geworden. De laatste twee IVF-pogingen waren in Düsseldorf. Daniëlle: ‘Met de maximale hormoondosering had ik bij de laatste poging drie eicellen. Daarvan raakten er twee bevrucht. Die zijn in een nieuwe, geavanceerde broedstoof, de embryoscope, optimaal gegroeid en na vijf dagen allebei teruggeplaatst. Dit wordt in Nederland nog nauwelijks toegepast. We hadden nog nooit zo veel hoop en vertrouwen gehad. Maar helaas, de test was negatief.’ Voor Daniëlle is het nu echt klaar. ‘De arts gaf aan dat eiceldonatie nog een optie is, maar dat willen we niet. Tenminste: we kennen geen bekende donor en we willen geen onbekende donor uit het buitenland omdat een kind dan nooit te weten komt wie de biologische moeder is. Dat gaat voor ons echt een grens over. Nu zijn we dus klaar. Het waren enorm zware jaren, lichamelijk en emotioneel. Mijn eicellen worden er niet jonger op en wij ook niet.’ Twijfelen doet ze niet. Niet meer. ‘Soms schiet het door mijn hoofd: zullen we toch nog een keer? Maar nee. Ik wil mijn leven terug. Ik ben veranderd door alles wat we hebben meegemaakt. Ik werd gek van mezelf, alles stond in het teken van die ene droom. En stel dat we het nog een keer zouden proberen… misschien weer die teleurstelling. Dus het is over.’

Dwingend advies
Hoogleraar Braat: ‘Het stoppen met alle behandelingen is tegenwoordig absoluut moeilijker dan vroeger. Het leven lijkt maakbaar geworden en tot op zekere hoogte is dat ook zo: er is medisch gezien veel meer mogelijk. Als een man twintig jaar geleden slecht zaad had, kreeg het stel een IVF-poging aangeboden. Leverde zo’n poging geen bevruchting op, dan was het einde verhaal. Er waren simpelweg geen andere behandelmogelijkheden. Nu zijn die er wel. Ook al leveren ze soms maar een heel kleine kans op succes op, ze maken het stoppen met behandelen en het accepteren van kinderloosheid een stuk moeilijker.’

Dwingend adviseren
Braat vindt dat artsen daarin ook hun verantwoordelijkheid moeten nemen. ‘Je probeert te achterhalen wat de oorzaak van de vruchtbaarheidsproblemen is. Is een vrouw in de vervroegde overgang of heeft ze endometriose? Heeft de man onvoldoende beweeglijke zaadcellen? Of is er geen aanwijsbare oorzaak te vinden? Hoe meer je weet, hoe beter je een inschatting kunt maken van de kans op een succesvol behandeltraject. Maar dan nog heb je natuurlijk geen enkele garantie. Soms moet je mensen dwingend adviseren om te stoppen. Hoe moeilijk ook. Het leven van iemand kan volledig in het teken staan van zwanger worden en kinderen krijgen. Het is heel verdrietig als dat uiteindelijk niet lukt, maar het kan een opluchting zijn om na een lange periode van behandelingen te stoppen en verder te gaan met je leven. Desondanks staat het iedereen vrij om naar een ander ziekenhuis of naar het buitenland te gaan.’

Deur op een kiertje
Daniëlle en Jan hebben hun grens dus getrokken. Geen behandelingen meer. Voor adoptie zijn ze inmiddels te oud. Maar de deur staat nog op een klein kiertje. Daniëlle: ‘Ik wil nog niet nadenken over anticonceptie. In principe is er dus nog steeds een kans dat het op de natuurlijke manier gaat lukken. Er is nooit iets gevonden, behalve mijn leeftijd dan, dat een zwangerschap in de weg staat. Wie weet gebeurt er een wonder. Maar ook daar zullen we een grens aan moeten stellen. Wil je op je drieënveertigste nog zwanger raken? Op je vierenveertigste? Het gesprek over anticonceptie zullen we ooit moeten voeren. Maar nu nog niet.’

Dit artikel verscheen eerder in Uitgerekend Jij nr. 1, 2013.